Katalunya'da Bir Islah Evi: Can Llupia

Beni yakından tanıyanlar bilirler. Üniversite yıllarında adli psikolojiye özel bir ilgim vardı. Üniversiteden mezun olduktan sonra da kısa bir süre bir vakıf aracılığıyla Bayrampaşa H Tipi Cezaevinde ergen tutuklu/hükümlülere yaşam becerileri dersi vermiştik. Kısa sürmesine rağmen bu deneyimin üzerinde etkisi çok büyük oldu. O dönemki proje sorumlum benim idolüm oldu ve bu yüzdendir ki eğitim alanına yöneldim. Daha sonra zamanın getirdiği şartlar yüzünden okul öncesi eğitime kaymış olsam da suça itilmiş çocukların eğitimiyle ilgili bir ziyaret/konferans olunca bunu kaçırmamaya çalışıyorum. Şimdiye kadar Türkiye'de 1'i İstanbul'da 1 i Ankara'da olmak üzere 2 cezaevi, Amerika'da 1i Washington State'de bir mahkeme binası içinde diğeri Ohio'da olmak üzere 2 cezaevi gördükten sonra İspanya'nın Barcelona şehrinde de bir Islahevini ziyaret edip tüm sistem hakkında bilgilendirildim. Her ne kadar Can Llupia Katalunya'nın tipik bir modeli olmasa da (bu bölgenin en iyi, en donanımlı, en çok kaynağa sahip olan) bir eğitim merkezi olarak adlandırılan bir cezaevi.

Suça itilmiş 14-20 yaş arası erkekler ceza sistemine Katalunya'da bu merkezden giriyor. Eskiden psikiyatri kliniği olarak kullanılan bu binada parmaklık görmek mümkün değil. Teknolojinin tüm nimetlerinden yararlanılarak oluşturulmuş bir güvenlik sistemi mevcut. Etrafı yüksek duvarlarla çevrili ama dikenli tel yok. Çünkü kaçmak isteyecek biri olursa duvara tırmanmaya başlamadan hem kızılötesi ışınlarla saptanıyor hem de kameralara takılıyor. Toplamda 72 güvenlik kamerası var. Merkez içinde çalışan güvenlikten sorumlu kişiler özel bir güvenlik şirketi tarafından buraya gönderiliyor (devlet memuru değiller), buraya atandıktan sonra cezaevi müdürü cezaevi hakkında gerekli eğitimi bu kişilere veriyor. Güvenlik merkezinde görevli kişiler 3 saatte bir değişiyor. Koğuşlar bina içinde yer değiştirmek istediğinden koğuştan sorumlu güvenlik görevlisi merkezi arayarak geçiş için izin istemek zorunda. Ancak merkez izin verirse bina içinde yer değişimi yapılıyor böylece koğuşların birbirleriyle karşılaşmaması garantileniyor. Koğuşlar sadece okul dersleri saatinde karışabiliyorlar. Bunun sebebi de okulda sınıfların yaşa göre değil akademik seviyeye göre ayrılması. Süper teknolojik güvenlik sistemi hem merkez içindeki güvenliği hem de çevrede yaşayanların sakinliğini garanti ediyor. Nitekim ıslahevi şehrin içinde toplu konut bölgesi olan bir yerde.

Can Llupia başlangıçta da söylediğim gibi ceza sistemine giriş merkezi. Hakim tarafından buraya gönderilen bireyin bir değerlendirilmesi yapılıyor ve bu değerlendirmeye göre hangi merkeze aktarılacağına karar veriliyor. Bu merkezde tutuklular ve hükümlüler bir arada. Eğer ergen 1 seneden az bir cezaya çarptırılmışsa tüm cezasını bu merkezde gecirebiliyor. 1 seneden daha uzun süreler için ise diğer merkezlere (ki bunlar şehir dışında) yönlendiriliyorlar.

Merkez'de 15-17 kişiden oluşan 4 yaşam koğuşu, 1 de geçiş ve geçici sebeplerle kullanılan bir 3 tane tek kişilik oda var (ki burada maksimum kalış süresi 24 saat. Ergenler ilk geldiklerinde direk olarak koğuşlara çıkarılmıyor. Önce müdür ile bir görüşme yaparak nerede olduğu, ne kadar kalacağı, günlük akış ve uyması gereken kurallar aktarılır, yemek yer, duş yapar.) Daha sonra eğer ergen ağlıyorsa, biraz toparlanıp kendine gelmesi gerekirse ona vakit verilir ve içinde yatak bulunan bu odada maksimum 24 saat kalabilir. Bir ergen akşam 10dan sonra merkeze gelirse geceyi bu odada geçirebilir. Onun dışında gece kalmalarına izin verilmez. Giriş haricinde saldırgan davranış sergileyen ergenler de geçici bir süre için bu odalardan birine yerleştirilebilir.)

4 yaşam koğuşu yaş gruplarına ve kapalı/yarı açık olarak ayrılıyor. 2 adet 14-16 yaş koğuşu (1 i yarı açık diğeri kapalı) 2 adet de 17-20 yaş koğuşu (1 i yarı açık diğeri kapalı) var. Ergenin yarı açıka mı yoksa kapalıya mı gideceğine hakim karar veriyor. Yarı açıkta bulunanlar eğer danışmanlarının gözetiminde uygulanan bireysel eğitim programını sürdürüp iyi performans gösterirse yönetimin izniyle haftasonları kısıtlanmış bir zaman zarfı içinde merkez dışına çıkabiliyor.

Benim ziyaret ettiğim zaman halen 74 ergen bu merkezde kalıyordu. Bunların %50si tutuklu %50si hükümlüydü. Tutukluların oranının %50 olması demek merkez içinde rotasyonun fazla olması demek. Sürekli birileri merkezden ayrılırken yeni birileri geliyor demek.

1 koğuş başına düşen görevli tipleri ve sayısı:

4 Eğitimci (Üniversitelerin sosyal eğitim bölümü mezunu olmak zorunda. 4 sabah 4 akşam 4 haftasonu ve 1 gece eğitimcisi var toplam 13 eğitimci var kadroda her bir koğuş için.) Bu eğitimcilerden biri ergene danışman olarak atanıyor ve ergenin bireysel eğitim programını hazırlayıp bunu takip ediyor.
1 Koordinatör
1 Güvenlik Görevilisi

Tüm Merkezde görev yapan diğer görevliler:

1 Müdür
2 Müdür Yardımcısı
1 İnsan Kaynakları ve Muhasebe Görevlisi
5 Öğretmen (her biri ilköğretimin bir seviyesinde ders veriyor. Her öğretmene 6 öğrenci düşüyor. Okula gitmek bu merkezdeki ergenler için zorunlu etkinlik.)
5 Mesleki Eğitimci (1i üretimden sorumlu-ki üretim merkezinde bisiklet tamiri ve birleştirilmesi yapılıyor. 4ü değişik hizmet/meslek eğitiminden sorumlu)
1 doktor 1 hemşire (ayrıca haftada 1 psikiyatrist geliyor)
1 kültürlerarası arabulucu (cezaevi popülasyonunun çoğu müslüman asıllı olduğu için hem dini konularda hem de dil konusunda aracılık yapan bir görevli. Ayrıca toplam mevcutun %55i yabancı asıllı.)
2 psikolog
2 sosyal hizmet çalışmacısı
1 kriminolog

Görüldüğü gibi kadro çok geniş ve çalışma koşulları hem teknolojik hem rahat hem de her türlü kaynakları var. Güvenlik görevlileri haricindeki tüm görevliler devlet memuru.

Kız ergenler Barcelona dışındaki 4 merkezden birine gönderiliyor, ancak yakın bir zamanda bu merkez içinde kızlar için yeni bir koğuş açılacakmış.

Merkezin müdürüne göre yeniden eğitmek ilk defa eğitmekten daha zor.
Merkezin toplam mevcutu okul saatlerinde ikiye ayrılıyor: 1/2si sınıflarda derslerdeyken diğer yarısı da atölyelerde mesleki eğitim kısmındalar. Sonra yer değiştiriyorlar.

Merkez müdürüne göre yetişkin cezaeviyle ıslahevi arasındaki en büyük fark ergenlerle çalışan danışmanla ergen arasında bir bağın oluşması. Ayrıca ıslahevinde çalışan personelin görüşleri ergenin alacağı ceza üzerinde etkili. Yetişkin mahkemelerinde hakim cezayı tamamen kanunda formüle edildiği gibi verirken ergen mahkemelerinde hakim yargılanan ergenleri tanıyan profesyonellerden fikir alarak ceza konusunda insiyatif kullanabiliyor.


Bu yazımı burada sonlandırıyorum ancak Can Llupia hakkında daha anlatacağım şeyler var. Özellikle de beni en çok şaşırtan özelliklerini bir sonraki yazıma saklıyorum ki konuyla ilgilenenler merakla beklesin...